Nghiên Cứu MIT: ChatGPT Có Thể Gây Hại Tư Duy Phản Biện Nếu Sử Dụng Lâu Dài

Một nghiên cứu từ MIT cảnh báo việc lạm dụng ChatGPT có thể làm suy giảm khả năng tư duy phản biện và sự sáng tạo. Những phát hiện mới hé lộ mối nguy với giáo dục và nhận thức.

Trong thời đại trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển mạnh mẽ, ChatGPT đã trở thành công cụ quen thuộc hỗ trợ hàng triệu người dùng trên toàn thế giới trong nhiều lĩnh vực, từ viết lách, lập trình đến học tập. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới nhất từ MIT Media Lab vừa công bố đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về mối nguy tiềm ẩn: việc lạm dụng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT có thể làm suy giảm khả năng tư duy phản biện theo thời gian.

Sử Dụng ChatGPT Lâu Dài Có Thể Gây Ảnh Hưởng Đến Não Bộ

Nghiên cứu này được dẫn dắt bởi nhà khoa học Nataliya Kos'myna, thực hiện với 54 đối tượng trong độ tuổi từ 18 đến 39. Những người tham gia được chia thành ba nhóm: một nhóm sử dụng ChatGPT để hỗ trợ viết bài luận SAT, nhóm thứ hai sử dụng công cụ tìm kiếm Google và nhóm thứ ba hoàn toàn không sử dụng công cụ hỗ trợ nào.

Đặc biệt, nhóm nghiên cứu đã sử dụng thiết bị EEG để đo sóng não của các đối tượng trong quá trình thực hiện bài tập. Kết quả cho thấy nhóm sử dụng ChatGPT có mức độ hoạt động não thấp nhất, đặc biệt ở các vùng não liên quan đến tư duy logic và ngôn ngữ.

Ảnh Hưởng Thấy Rõ Đến Tư Duy Và Thói Quen Làm Việc

Bên cạnh các số liệu về hoạt động não, nhóm nghiên cứu cũng nhận thấy thói quen làm việc của người dùng ChatGPT có dấu hiệu thay đổi tiêu cực. Những người sử dụng ChatGPT liên tục trong nhiều tháng có xu hướng lười suy nghĩ hơn, thường chỉ sao chép câu trả lời của chatbot thay vì tự mình phân tích hoặc viết lại. Điều này đặt ra mối lo ngại về khả năng duy trì sự nhạy bén trong tư duy phản biện, đặc biệt với thế hệ trẻ.

Cảnh Báo Đối Với Giáo Dục Và Phát Triển Nhận Thức

Không chỉ là một phát hiện mang tính khoa học đơn thuần, nghiên cứu từ MIT còn là hồi chuông cảnh báo cho ngành giáo dục. Nếu AI như ChatGPT được sử dụng tràn lan trong quá trình học tập, nguy cơ hình thành một thế hệ phụ thuộc vào AI, thiếu khả năng tự phân tích và giải quyết vấn đề là hoàn toàn có cơ sở.

Kos'myna thẳng thắn cho rằng: "Tôi sợ rằng nếu không kịp công bố nghiên cứu này, chỉ vài tháng nữa sẽ có những chính sách giáo dục sai lầm được đưa ra như việc áp dụng chương trình 'mẫu giáo GPT'". Điều này có thể gây tổn hại lâu dài cho sự phát triển trí não của trẻ em.

Chuyên Gia Đồng Tình Về Nguy Cơ Từ Việc Lạm Dụng AI

Không chỉ giới khoa học, nhiều chuyên gia về công nghệ và giáo dục cũng bày tỏ sự đồng tình. Karen Kovacs North, giáo sư tại Đại học Nam California, nhận định rằng sử dụng AI quá mức sẽ làm thui chột kỹ năng tư duy phản biện – điều cốt lõi để phát triển trí tuệ con người.

Rob Enderle, một nhà phân tích kỳ cựu trong ngành công nghệ, cũng chia sẻ quan điểm tương tự: "Bạn càng phụ thuộc vào AI, bạn càng ít rèn luyện cho bản thân, dẫn đến sự suy giảm kỹ năng nếu không có nỗ lực bù đắp bằng cách rèn luyện song song."

Mối Nguy Hiện Hữu Trong Nhiều Ngành Nghề

Một ví dụ điển hình được nhắc đến chính là lĩnh vực pháp lý. Những luật sư trẻ nếu chỉ dựa vào AI để xây dựng lập luận mà không tự mài giũa khả năng phân tích cá nhân có thể trở thành những chuyên gia “rỗng” về tư duy pháp lý. Nguy cơ tương tự có thể xảy ra trong báo chí, nghiên cứu khoa học, kỹ thuật và nhiều ngành nghề khác.

Hướng Đi Nào Cho Việc Sử Dụng AI Trong Tương Lai?

Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng vấn đề không nằm ở bản thân AI, mà ở cách con người sử dụng nó. AI như ChatGPT có thể là công cụ hỗ trợ cực kỳ hiệu quả nếu người dùng biết cách khai thác đúng cách: sử dụng để tham khảo, phát triển ý tưởng, đối chiếu thông tin – thay vì dùng AI để thay thế hoàn toàn cho tư duy cá nhân.

Các chuyên gia khuyến nghị cần xây dựng chương trình giáo dục kết hợp, trong đó AI chỉ đóng vai trò bổ trợ, còn những kỹ năng tư duy phản biện, phân tích logic và sáng tạo phải được coi là nền tảng bắt buộc.

Kết Luận: Cần Cân Bằng Giữa AI Và Năng Lực Cá Nhân

Nghiên cứu từ MIT là một cảnh báo quan trọng trong bối cảnh AI ngày càng thâm nhập vào mọi lĩnh vực đời sống. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào các mô hình như ChatGPT, người dùng cần trang bị tư duy chủ động, ý thức tự học và không ngừng rèn luyện kỹ năng cá nhân.

AI có thể giúp tiết kiệm thời gian, tăng năng suất, nhưng không bao giờ thay thế được khả năng tư duy độc lập của con người. Nếu biết sử dụng đúng cách, AI sẽ là bạn đồng hành tuyệt vời, nhưng nếu lạm dụng, nó có thể trở thành con dao hai lưỡi gây hại cho sự phát triển trí tuệ dài lâu.